JĘZYK POLSKI

temat:  Notatki z lektury- Bolesław Prus,, Katarynka”

■ Prezentacja najważniejszych postaci

Pan Tomasz – w młodości bardzo atrakcyjny i radosny  mężczyzna, który nie stronił od towarzystwa kobiet. Jednakże, choć często był swatany z różnymi paniami, nigdy nie potrafił znaleźć kandydatki na żonę. Już wtedy bardzo go interesowały sztuki piękne, zwłaszcza muzyka. Kiedy został mecenasem, zamieszkał w sześciopokojowej kamienicy. W części mieszkania urządził galerię sztuk pięknych. Często w domu organizował koncerty znanych muzyków, na które zapraszał liczne towarzystwo. Będąc już emerytem, stał się melancholikiem i raczej samotnikiem. Codziennie wyruszał na spacer tymi samymi ulicami Warszawy. Jego zajęcia w gabinecie domu polegały na przeglądaniu różnych dokumentów, listów oraz prowadzeniu doradztwa prawnego. Pan Tomasz miał dziwaczny stosunek do katarynek i kataryniarzy. Mimo łagodności i spokojnego usposobienia wybuchał gniewem na odgłos dźwięków katarynki. Twierdził, że: Muzyka [...] stanowi najsubtelniejsze ciało ducha, w katarynce zaś duch ten przeradza się w funkcję machiny i narzędzie rozboju. Bo kataryniarze są po prostu rabusie! Dodawał też: katarynka rozdrażnia mnie, a ja mam tylko jedno życie, którego mi nie wypada trwonić na słuchanie obrzydliwej muzyki. Nawet stróżowi przekazywał pieniądze, by pod żadnym pozorem nie wpuszczał kataryniarzy na dziedziniec kamienicy. Gdy już był bardzo zmęczony pracą w gabinecie, siadał w fotelu naprzeciw okna i rozmyślał. Po wprowadzeniu się nowych lokatorek naprzeciwko mieszkania pana Tomasza, bohater w przerwie pracy zajmował się obserwacją mieszkanek. Spostrzegł, że mała dziewczynka jest niewidoma. Pewnego dnia nagle zmienił się jego stosunek do dźwięku katarynki, kiedy dostrzegł zmianę w zachowaniu się dziewczynki pod wpływem usłyszanej na podwórzu muzyki. Postanowił pomóc małej, dlatego zaczął wyszukiwać adresy lekarzy okulistów.

Mała dziewczynka – ośmioletnia lokatorka mieszkania znajdującego się naprzeciwko okna pana Tomasza. Z niewiadomych przyczyn straciła wzrok w wieku sześciu lat. Jej matka była biedną krawcową, której nie stać było na leczenie chorej córeczki. Przed chorobą dziewczynka było pogodną osobą i bystrą obserwatorką. Potem jej pamięć wrażeń wzrokowych zaczęła się stopniowo zacierać. Mimo tego dziewczynka potrafiła rozróżniać przedmioty oraz poruszać się dzięki doskonaleniu zmysłu dotyku, powonienia i słuchu. Ulubionymi miejscami zabaw stały się dla niej piwnica i strych. Strych był dla niej dniem, zaś piwnica – nocą. Kiedy bohaterka wraz z matką i znajomą zamieszkały w kamienicy przy ulicy Miodowej, dziewczynce nie pozwolono bawić się takich miejscach, musiała cały czas przebywać w swoim pokoju. Stała się osowiała i smutna, bo w nowym miejscu nie słyszała szumu drzew ani śpiewu ptaków. Z tego marazmu wyciągnął ją dźwięk fałszywej muzyki katarynki, którą przydźwigał na podwórko wędrujący grajek. Dziewczynka zaczęła tańczyć po pokoju i klaskać w dłonie. Ta uciecha niewidomego dziecka zmotywowała pana Tomasza do zainteresowania się jego losem.

■ Znaczenie katarynki w utworze Bolesława Prusa

Katarynka umieszczona w tytule, zgodnie z prawidłami tworzenia noweli, jako przedmiot wpływa na cały przebieg akcji oraz zespala jej wszystkie elementy. Jest też typowym składnikiem realistycznego obrazu XIX-wiecznej Warszawy, kiedy katarynki były spotykane powszechnie na ulicach, podwórzach i jarmarkach. Wędrowni grajkowie, kręcąc korbą, wydobywali z tego przenośnego pudła dźwięki.

W noweli Bolesława Prusa katarynka pełni nie tylko funkcję przedmiotu wygrywającego melodie, lecz także ma znaczenie symboliczne. Zachowanie się pana Tomasza, jego codziennie te same rytuały, przypominają katarynkę odtwarzającą bez przerwy te same melodie. Dźwięki doprowadzające do szału mecenasa, stają się potem dźwiękami przemiany dla bohatera. Dzięki katarynce w panu Tomaszu rodzą się nowe uczucia: współczucie, chęć niesienia pomocy i troska o drugiego człowieka. Mecenas przestaje być snobem, zamkniętym w świecie sztuki. Zaczyna dostrzegać zwykłą rzeczywistość. Pragnie pomóc niewidomemu dziecku, któremu nawet fałszywe dźwięki sprawiają radość